Πώς θα διαχειριστούμε την κατάσταση της πανδημίας;

Γεια σας, είμαι η Παναγιώτα Χαϊκάλη και το θέμα μας σήμερα είναι η διαχείριση της πανδημίας, από το νέο κορωνοϊό, σε σχέση με τα παιδιά. Θα σας μιλήσω, λοιπόν, στην επόμενη ώρα, για το πως διαχειριζόμαστε το θέμα που απασχολεί όλους μας το τελευταίο διάστημα, δηλαδή την πανδημία από το νέο κορωνοϊό, σε σχέση με την υγεία των παιδιών μας, τόσο τη σωματική όσο και την ψυχική. Θα σας μιλήσω σας μιλήσω γι’ αυτό και με την ιδιότητά μου ως παιδίατρος, αλλά και ως μητέρα. Αρχικά, θα πούμε κάποια πράγματα, για τη λοίμωξη από το νέο κορωνοϊό, γιατί είναι σημαντικό εσείς να έχετε σωστές και επαρκείς γνώσεις, έτσι ώστε να πληροφορήσετε και τα παιδιά σας, άρα στη συνέχεια θα πούμε συγκεκριμένα πράγματα στο πως συμπεριφέρεται η νόσος στα παιδιά και τέλος θα δώσουμε κάποιες συμβουλές, χρήσιμες και για το πως θα τα ενημερώσετε και για το πως θα αντιμετωπίσετε μια πιθανή λοίμωξη, αλλά και για το πως θα μπορέσετε ν’ απασχολήσετε τα παιδάκια σας στο σπίτι. Στο τέλος της συνεδρίας θα υπάρχει αρκετός χρόνος για ν’ απαντήσουμε σε ερωτήσεις δικές σας, σχετικές φυσικά με το θέμα, οπότε ό,τι αρχίζει να σας απασχολεί και να σας προβληματίζει κατά τη διάρκεια της συνεδρίας, θα μπορείτε να κάνετε ερωτήσεις και να τις απαντήσουμε στο τέλος.

Τι είναι, λοιπόν, αυτός ο νέος κορωνοϊός; Είναι ένας νέος ιός της οικογένειας των ιών κορώνα, που ήταν γνωστοί ως τώρα και προκαλούσαν λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος, όμως είναι ένας ιός ο οποίος απομονώθηκε για πρώτη φορά τον Δεκέμβριο του 2019, στην περιοχή Wuhan της Κίνας και είναι ένας ιός ο οποίος μέχρι τώρα δεν είχε ξαναπομονωθεί σε άνθρωπο. Θεωρείτε ότι προέρχεται από ζώα και στην πορεία έχει μεταφερθεί στον άνθρωπο και πλέον μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο. Πριν προχωρήσουμε στα στοιχεία του ιού, τα γνωστά ως τώρα, θα ήθελα να σας τονίσω ότι μιλάμε σήμερα Δευτέρα 23 Μαρτίου, με τα επιστημονικά δεδομένα που γνωρίζουμε ως τώρα. Αυτά, επειδή είναι ένας ιός ο οποίος μελετάται πολύ εντατικά, σε παγκόσμιο επίπεδο το τελευταίο διάστημα, τα δεδομένα, λοιπόν, μέρα με τη μέρα και ώρα με την ώρα, οπότε σας μεταδίδω τα δεδομένα που γνωρίζουμε ως σήμερα. Ο ιός, λοιπόν, μεταδίδεται εύκολα. Είναι ένας ιός που μεταδίδεται εύκολα, από άνθρωπο σε άνθρωπο πλέον. Ο συνήθης τρόπος μετάδοσης είναι απευθείας, από άνθρωπο σε άνθρωπο, με τα σταγονίδια της αναπνοής, δηλαδή, με το βήχα ή με το φτέρνισμα, με οφθαλμικές εκκρίσεις, με ρινικές εκκρίσεις ή, όχι άμεσα, αλλά αν κάποιος έχει μια έκκριση ή αν φταρνιστεί, βήξει και ακουμπήσει μια επιφάνεια στην πορεία, το άτομο που θα ακουμπήσει την ίδια επιφάνεια έχει πιθανότητες να μολυνθεί επίσης από τον ιό, αν στην πορεία αγγίξει τη μύτη του, το στόμα του, το πρόσωπό του.

Ποιος είναι ο χρόνος επώασης του ιού και τι εννοούμε χρόνο επώασης; Πιθανότατα το γνωρίζετε, είναι ο χρόνος που μεσολαβεί, από τη στιγμή που ένα άτομο θα εκτεθεί στον ιό, μέχρι να εμφανίσει συμπτώματα. Σύμφωνα πάλι με τα ως τώρα δεδομένα, ο χρόνος επώασης του νέου κορωνοϊού, κυμαίνεται μεταξύ 2 και 14 ημερών, με έναν μέσο όρο, τις 5 με 7 ημέρες.

Τι συμπτώματα κάνει; Συμπτώματα που προσομοιάζουν με άλλες λοιμώξεις του αναπνευστικού και κυρίως με τη γρίπη, δηλαδή, κάνει πυρετό, βήχα, δυσκολία στη αναπνοή και αυτό μάλιστα είναι το χαρακτηριστικό αυτού του ιού, η δύσπνοια δηλαδή. Μπορεί να κάνει καταβολή, μυαλγίες, αρθραλγίες και συμπτώματα που προσομοιάζουν με την γρίπη περισσότερο. Σε σοβαρές περιπτώσεις, φυσικά, μπορεί να οδηγήσει σε πνευμονία, σε οξεία αναπνευστική ανεπάρκεια, σε σήψη ή ακόμα και στο θάνατο. Συνήθως, σοβαρές εκδηλώσεις της νόσου ή και επιπλοκές από τη νόσο, κάνουν άτομα που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου, χωρίς αυτό να είναι απαραίτητο. Και όταν λέμε ομάδες υψηλού κινδύνου, έχει φανεί στατιστικά ότι, από αυτό τον ιό σοβαρότερα νοσούν οι ηλικιωμένοι κυρίως, αλλά και άτομα με υποκείμενα νοσήματα. Δηλαδή, καρδιοπάθειες, κυρίως, πνευμονοπάθειες, σακχαρώδη διαβήτη ή κάποιου τύπου ανοσοανεπάρκεια.

Θεραπεία, προς το παρόν, για τον ιό δεν έχει ανακαλυφθεί. Χορηγούμε αγωγή συμπτωματική και υποστηρικτική, δηλαδή, ενδοφλέβια υγρά, οξυγόνο, μηχανική υποστήριξη, αντιβιοτικά ή κάποια φάρμακα που έχουν χρησιμοποιηθεί για άλλες παθήσεις, όπως ανθελονοσιακά ή αντιικά φάρμακα, που ως τώρα χρησιμοποιούνταν για άλλες σοβαρές ιώσεις. Ο ιός, να τονίσουμε, ότι είναι εξαιρετικά μεταδοτικός, πολύ πιο μεταδοτικός από άλλους ιούς, που προκαλούν λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος. Θεωρείται ότι ένα άτομο μολύνει τουλάχιστον 2 με 3 άτομα καινούρια και γι’ αυτό είναι πολύ σημαντική η προστασία μας, πράγμα που θα δούμε στη συνέχεια.

Πιο συγκεκριμένα τώρα, πάμε στα παιδιά. Το ευχάριστο εδώ είναι ότι τα δεδομένα μας μέχρι τώρα, οι μελέτες που έχουν γίνει μέχρι τώρα, δείχνουν ότι τα παιδιά δεν νοσούν σοβαρά από το νέο κορωνοϊό. Τουλάχιστον η πλειοψηφία, η συντριπτική πλειοψηφία των παιδιών δεν νοσεί σοβαρά. Μάλιστα, υπάρχει ένα μεγάλο ποσοστό των παιδιών που, κυμαίνεται από μελέτη σε άλλη μελέτη αλλά είναι περίπου στο 15% ίσως και παραπάνω, τα οποία είναι τελείως ασυμπωματικά. Δηλαδή, κόλλησαν τον ιό και δεν εμφάνισαν κανένα σύμπτωμα. Τα υπόλοιπα παιδιά, εμφανίζουν από ήπια μέχρι μέτρια νόσο. Υπάρχει ένα πολύ πολύ μικρό των παιδιών, συνήθως παιδιά με υποκείμενα νοσήματα, χωρίς πάλι αυτό να είναι απαραίτητο, τα οποία μπορεί να κάνουν πιο σοβαρές επιπτώσεις από τη νόσο.

Τι αφανίζουν από συμπτώματα τα παιδιά; Συνήθως, εμφανίζουν βήχα, σε ένα ποσοστό γύρω στο 83%, εμφανίζουν πυρετό, σ’ ένα ποσοστό γύρω στο 71%, πόνο στο λαιμό γύρω στο 80%, μπορεί να κάνουν δυάρια, μπορεί να κάνουν εμετό, μπορεί να έχουν μπούκωμα, μπορεί να έχουν ταχύπνοια ή δυσκολία στην αναπνοή. Όμως, θα ήθελα να τονίσουμε ξανά εδώ, πράγμα που μπορεί να έχετε ξανακούσει, ότι τα παιδιά φέρουν μεγάλο υιικό φορτίο. Είναι, λοιπόν, για ομάδες υψηλού κινδύνου, υιικές βόμβες. Γι’ αυτό και τονίζεται συνέχεια από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ότι πρέπει τα παιδιά, να τα κρατήσετε μακριά από τις ευπαθείς ομάδες. Όχι τόσο για να μη νοσήσουν τα ίδια, που κι αυτό καλό είναι να το αποφύγουμε, αλλά επειδή, λόγω του μεγάλου υιικού φορτίου και λόγω της έλλειψης της γνώσης για τα μέτρα ατομικής προστασίας, είναι πολύ πιθανό να μεταφέρουν τον ιό σε άλλα άτομα που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες. Αν μιλάμε για παιδιά που πάσχουν από κάποιο υποκείμενο νόσημα, από κάποια ανοσοανεπάρκεια, είναι μεταμοσχευμένα ή έχουν κάποιο υποκείμενο νόσημα γενικά, τα πράγματα, πιθανόν, να είναι διαφορετικά από αυτά που συζητάμε. Οπότε, ενώ για ένα παιδί, το οποίο έχει ελεύθερο ιστορικό και εμφανίσει μια ήπια συμπτωματολογία από τη νόσο, που είναι και το πιο πιθανό, εκεί αυτό που κάνουμε είναι να επικοινωνήσουμε, χωρίς να πάμε στο νοσοκομείο, αλλά να επικοινωνήσουμε τηλεφωνικά με τον οικογενειακό μας γιατρό. Ιδιαίτερη προσοχή θέλουν αυτά τα παιδιά, όπου με το παραμικρό σύμπτωμα καλό είναι να επικοινωνήσουν με τον θεράποντα γιατρό τους.

Αυτό λοιπόν, είναι και το μήνυμα που θέλω να σας μείνει, τουλάχιστον όσο αναφορά τη σωματική υγεία των παιδιών, είναι ότι τα παιδιά, συνήθως, δεν νοσούν σοβαρά. Άρα αν το παιδάκι σας εμφανίσει μια ήπια συμπτωματολογία – με πυρετό, με πόνο στο λαιμό κτλ. – επικοινωνείτε με τον οικογενειακό σας παιδίατρο. Δεν τρέχετε αναίτια στα νοσοκομεία με κίνδυνο, είτε το ίδιο το παιδάκι σας να κολλήσει κάτι και δει κορωνοϊό, είτε να εκθέσετε άλλα άτομα του υγειονομικού προσωπικού ή άλλους ασθενείς μέσα στο νοσοκομείο, με τη δική σας την ίωση. Επικοινωνείτε με τον γιατρό σας και στις περισσότερες περιπτώσεις θα καταφέρετε να καταπολεμήσετε την ίωση στο σπίτι. Προσοχή, ξαναλέω, στις ομάδες παιδιών υψηλού κινδύνου, που άμεσα πρέπει να επικοινωνήσουν, αν δείξουν κάποιο σύμπτωμα, με τον θεράποντα γιατρό. Ποτέ δεν τρέχουμε στο νοσοκομείο με ήπια ή μέτρια συμπτωματολογία.

Πάμε σ’ ένα άλλο κομμάτι που είναι επίσης πολύ σημαντικό κι αφορά, πιο πολύ, την ψυχική υγεία των παιδιών σας. Θα ξεκινήσουμε να μιλάμε για το πως εξηγούμε στα παιδιά την καινούρια αυτή κατάσταση της πανδημίας και του εγκλεισμού τους στο σπίτι. Σ’ αυτό το κομμάτι, εννοείται, ότι παίζει πολύ μεγάλο ρόλο η ηλικία του παιδιού και η αναπτυξιακή ωριμότητα που έχει. Θα μπορούσατε να ξεκινήσετε την κουβέντα, πρώτα ρωτώντας τα παιδιά σας τι πληροφορίες έχουν ήδη και τι πληροφορίες σκέφτονται και γνωρίζουν για τη νέα κατάσταση. Πολύ πιθανό, τα παιδιά μας να έχουν ακούσει πολλά πράγματα, είτε από το internet είτε από την τηλεόραση, που σε πολλά σπίτια είναι συνέχεια ανοιχτή αυτές τις μέρες και να τα ρωτήσουμε τι γνωρίζουν και τι αισθάνονται για τη νέα κατάσταση. Πιθανόν να λάβουμε πληροφορίες που δεν τις περιμέναμε και να εισπράξουμε κάποιο φόβο ή άγχος που μπορεί να έχουν τα παιδιά μας και θα πρέπει να το συζητήσουμε μαζί τους. Αφού, λοιπόν, μάθουμε τι γνωρίζουν τα ίδια και πως αισθάνονται θα πρέπει να τους μιλήσουμε με ειλικρίνεια. Θα πρέπει να τους πούμε με απλά λόγια και όχι χρησιμοποιώντας επιστημονικούς όρους, θα πρέπει να τους εξηγήσουμε ότι είναι μία λοίμωξη, ότι είναι ένας ιός ο οποίος προσβάλει περισσότερο τις ευπαθείς ομάδες – και θα δώσουμε έμφαση σ’ αυτό – ταυτόχρονα, όμως, θα πρέπει να είμαστε και σχετικά καθησυχαστικοί. Τα παιδιά αντιλαμβάνονται και το άγχος μας και το στρες μας και την αλλαγή της καθημερινότητάς μας πολύ έντονα, άρα πρέπει να τους συμπεριφερθούμε με ηρεμία, με ειλικρίνεια, αλλά και με καθησυχασμό. Προσοχή! Όχι εφησυχασμό. Δηλαδή, δεν θα πούμε «παιδί μου, δεν είναι τίποτα αυτό, μην ανησυχείς θα περάσει». Θα πούμε ότι «είναι μία σοβαρή κατάσταση, που αν πάρουμε τα απαραίτητα μέτρα προστασίας, θα την ελέγξουμε και θα την αντιμετωπίσουμε». Η αισιοδοξία πρέπει να υπάρχει ως μέρος της συζήτησής σας και να τελειώσετε με ένα αισιόδοξο μήνυμα. Καλό είναι, όπως είπαμε, να τους μιλήσετε ήρεμα, αλλά και στην καθημερινότητά σας να δείξετε μια ηρεμία και μια ψυχραιμία και μια υπευθυνότητα, προκειμένου και τα παιδιά σας ν’ αντιληφθούν τη στάση σας αυτή και να τη μιμηθούν, όταν έρθει η ώρα και τα ίδια να δράσουν. Στα πιο μικρά παιδιά, θα μπορούσατε να χρησιμοποιήσετε κάποια μέσα, όπως κάποιες ζωγραφιές, παραμύθια, κατασκευές, ώστε να τους δείξετε το νέο ιό. Γενικά, να έχετε υπομονή και ψυχραιμία, όσο αναφορά στη τήρηση των μέτρων υγιεινής.

Τώρα, πιο συγκεκριμένα, να πούμε λίγο, ανάλογα με την ηλικιακή ομάδα κάθε παιδιού, τι θα μπορούσατε να κάνετε. Ας ξεκινήσουμε με την προσχολική ηλικία, που τα πράγματα είναι λίγο δύσκολα, γιατί τα παιδιά σ’ αυτή την ηλικία δεν έχουν ξεκαθαρίσει απόλυτα στο μυαλό τους τη διαφορά μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας. Εδώ θα μπορούσατε, ίσως να χρησιμοποιήσετε κάποιο παραμύθι, κάποια κατασκευή, κάποια ζωγραφιά, κάποια αφήγηση και να τους εξηγήσετε λίγο περί τίνος πρόκειται και να τους πείτε τι πρόκειται να επακολουθήσει τις επόμενες μέρες. Τα παιδιά θέλουν να γνωρίζουν τι θα κάνουμε, για να νιώθουν ασφάλεια. Σ’ αυτή την ηλικία πάρα πολύ προσοχή, στο τι ακούνε από την τηλεόραση. Πολλές φορές, όταν ακούμε εμείς ειδήσεις, ακούμε για νεκρούς, για πομπές νεκρών, για θανάτους, για αναπνευστικές ανεπάρκειες, για μονάδες. Λίγο προσοχή στο τι φτάνει στα ευαίσθητα αυτάκια αυτής της ηλικίας, γιατί δεν μπορούν να το φιλτράρουν και να το αντιληφθούν όπως εμείς, οπότε θέλει πάρα πολύ προσοχή. Επίσης, σ’ αυτή την ηλικία, ο τόνος μας πρέπει να είναι απλός και καθησυχαστικός.

Στην σχολική ηλικία, τώρα, μπορούμε, στα παιδιά αυτά που και διαβάζουν και αντιλαμβάνονται καλύτερα, να μιλήσουμε με περισσότερα δεδομένα, όχι υπερβολές βέβαια. Σ’ αυτή την ηλικία θέλει αποφασιστικότητα, ψυχραιμία, μεθοδικότητα, ρουτίνα και πάντα μια δόση αισιοδοξίας στο τέλος. Όσο αναφορά, τώρα, στην εφηβική ηλικία κι εδώ είναι σκούρα τα πράγματα, γιατί οι έφηβοι έχουν, εκ φύσεως, μια τάση αμφισβήτησης, απομόνωσης, αντίρρησης, αντίδρασης, οπότε είναι πολύ πιθανόν να έχετε θέματα συμμόρφωσης, σ’ αυτή την ηλικία. Εδώ είναι που θα πρέπει να τους μιλήσετε με δεδομένα και με περισσότερη ακρίβεια για την κατάσταση. Να τους εξηγήσετε, ίσως και λίγο πιο επιστημονικά, πολλοί έφηβοι μπορεί να καταλάβουν, και φυσικά, να δώσετε προσοχή στην συμμόρφωση. Όπως είπαμε, σ αυτή την ηλικία οι έφηβοι αρχίζουν ν’ αμφισβητούν,  θα νομίζουν ότι είναι διακοπές, θα θέλουν να πάνε με τους φίλους τους να παίξουν μπάλα, να πιούνε καφέ, να κάνουν βόλτα, οτιδήποτε. Θα πρέπει να τους εξηγήσετε, αρχικά με κουβέντα, ήρεμη, να γίνει πρώτα η εξήγηση και μετά, αν χρειαστεί και γίνουν αρκετές εξηγήσεις/ προειδοποιήσεις, στο τέλος, αν δεν υπάρχει καμία συμμόρφωση, θα πρέπει να επιβάλλετε τη θέση σας ως ενήλικες μέσα στο σπίτι και να τους εξηγήσετε ότι «τελείως, δεν το συζητάμε, δεν θα βγεις από το σπίτι/ δεν θα αποτελέσεις εσύ κίνδυνο για τη δημόσια υγεία». Εννοείται ότι τους εξηγείτε ότι δεν είμαστε διακοπές και είναι μια κατάσταση που χρήζει αρκετής σοβαρότητας.

Πως θα καταφέρετε, τώρα, ένα άλλο θέμα, σημαντικό, που απασχολεί πάρα πολύ τους γονείς, οι οποίοι ως τώρα δεν ήταν εξοικειωμένοι και συνηθισμένοι να έχουν τα παιδιά τους 24 ώρες μέσα στο σπίτι. Πως λοιπόν, θα αντιμετωπίσουμε την καινούρια κατάσταση; Το πιο σημαντικό είναι να φτιάξετε μια νέα ρουτίνα για τα παιδιά σας. Τα παιδιά χρειάζονται τη ρουτίνα. Όσο πιο σημαντική, μάλιστα, είναι η ρουτίνα του παιδιού τόσο πιο μεγάλη ανάγκη έχει τη ρουτίνα για να νιώθει ασφάλεια και σταθερότητα. Αλλάζει, λοιπόν, η ρουτίνα των παιδιών και η δική μας φυσικά και θα πρέπει να μην το αφήσουμε «φλου» το θέμα της καθημερινότητας. Πρέπει να φτιάξουμε μια σχετική ρουτίνα και πρέπει τα παιδιά μας, να τα βάλουμε πλέον σε νέα καθήκοντα. Μπορεί αυτά να μην είναι απαραίτητα διάβασμα, μπορεί να είναι ευχάριστα καθήκοντα, όμως τα παιδιά χρειάζονται και καθήκοντα καινούρια. Σ’ αυτό το διάστημα, που θα περάσετε με τα παιδιά σας μέσα στο σπίτι, είναι μια πολύ καλή ευκαιρία ν’ ασχοληθείτε με ωραίες και δημιουργικές οικογενειακές δραστηριότητες ή και ατομικές δραστηριότητες. Πάρα πολλές πηγές μπορείτε να βρείτε κι από το διαδίκτυο, για ομαδικές δραστηριότητες, παιχνίδια, ζωγραφιές, κατασκευές, πειράματα, οτιδήποτε. Όσο αναφορά στα μεγαλύτερα παιδιά, φυσικά, υπάρχουν και πλατφόρμες, που μπορεί να σας καθοδηγήσουν σ’ αυτό και οι δάσκαλοί τους, για e-learning, για δραστηριότητες, για εκπαίδευση – ειδικά παιδιά που παρακολουθούν μεγαλύτερες τάξεις, είτε δημοτικού, είτε γυμνασίου και λυκείου, θα είναι πολύ καλό να μην αφήσουν την εκπαίδευσή τους και τα μαθήματά τους πίσω – δεν ισχύει βέβαια το ίδιο και για τα μικρότερα παιδάκια. Θα ήθελα εδώ να τονίσω ένα σημαντικό θέμα, που ξεχνάμε πολύ οι γονείς, ειδικά τώρα με την κατάσταση του «εγκλεισμού» μας, είναι το θέμα της σωματικής άσκησης και της σωματικής εκτόνωσης των παιδιών. Τα παιδιά, ειδικά τα παιδάκια μικρής ηλικίας – μάλιστα, λένε, ότι τα παιδάκια προσχολικής ηλικίας χρειάζονται 3 ώρες, τουλάχιστον, τη μέρα έντονης σωματικής δραστηριότητας – δηλαδή τρέξιμο, κυνηγητό, μπάλες, κήπος, χορός, οτιδήποτε. Θα πρέπει, δυστυχώς ή ευτυχώς, να βρείτε έναν τρόπο, για να εκτονώνονται τα παιδάκια σας σωματικά μέσα στο 24ωρο. Αυτό συμπεριλαμβάνει 2 πράγματα:

α) Θα πρέπει, τα παιδιά, να τα βγάζετε μία ώρα την ημέρα έξω από το σπίτι. Είτε στο μπαλκόνι, είτε αν έχετε κάποιον κήπο, είτε κάπου έξω στη γειτονιά με τον ενήλικα παρέα, να παίζουν λίγο μπάλα, να περπατάνε, να τρέχουνε, να εκτονώνονται σωματικά.

β) Μέσα στο σπίτι, επίσης, θα πρέπει να υπάρχει μια σωματική εκτόνωση. Θα σας βοηθήσει εδώ να κάνετε κάποια γυμναστική, να χορέψουνε, να τρέξουνε, να σας βοηθήσουν σε διάφορες δραστηριότητες που κάνετε εσείς μέσα στο σπίτι.

Θέλουμε, όμως, τη σωματική δραστηριότητα και έξω και μέσα στο σπίτι. Ιδιαίτερη προσοχή, βέβαια, με τη σωματική δραστηριότητα μέσα στο σπίτι, ειδικά σε μικρά διαμερίσματα, πρέπει να έχουμε στην αποφυγή ατυχημάτων. Όσοι δουλεύουμε στα νοσοκομεία, δυστυχώς, αυτές τις μέρες βλέπουμε αρκετά ατυχήματα, κοψίματα, χτυπήματα κεφαλιών, επειδή τα παιδιά θέλουν να εκτονωθούν και στην προσπάθειά τους να εκτονωθούν γκρεμίζονται από βιβλιοθήκες, καναπέδες κ.τ.λ. οπότε προσοχή σ’ αυτό. Κάθε μέρα, καλό θα ήταν, να τους επαναλαμβάνετε και να τους τονίζετε ότι είναι μία φάση παροδική – σοβαρή μεν αλλά παροδική – η οποία θα περάσει κι ότι μαζί και ενωμένοι και με τήρηση των μέτρων ατομικής προστασίας, θα τα καταφέρουμε και θα βγούμε απ’ αυτό ενωμένοι. Κάθε μέρα, ειδικά στα μικρά παιδιά, καλό είναι να τους εξηγείτε τι πρέπει και τι δεν πρέπει να κάνουμε. Να τους τονίζετε τα μέτρα ατομικής προστασίας, να τους τονίζετε πως πλένουμε τα χέρια, να τους τονίζετε όλα αυτά. Πάμε να τα δούμε ένα – ένα.

Πρέπει αρχικά λοιπόν:

α) Να τους εξηγήσετε ότι δεν πρέπει να συναθροιζόμαστε.

β) Δεν μπορούμε να κάνουμε εξωσχολικές δραστηριότητες.

γ) Δεν μπορούμε να δούμε τις γιαγιάδες και τους παππούδες μας, που είναι άτομα που ανήκουν στις λεγόμενες ευπαθείς ομάδες.

δ) Δεν ακουμπάμε τη μύτη μας, τα μάτια μας, το στόμα μας με τα χέρια μας.

ε) Δεν κάνουμε χειραψίες, δεν αγκαλιάζουμε, δεν φιλάμε.

ζ) Δεν επισκεπτόμαστε, εννοείται, άτομα που έχουν συμπτώματα της λοίμωξης.

Πρέπει να τους δείξουμε λοιπόν:

α) Κάνουμε καλό πλύσιμο των χεριών. Το καλό πλύσιμο των χεριών πρέπει να γίνεται, κυρίως, με ζεστό νερό και σαπούνι. Το σαπούνι έχει τη δυνατότητα να απομακρύνει τον ιό και να μας προστατεύει από αυτόν. Το πλύσιμο των χεριών, λοιπόν, γίνεται για τουλάχιστον 20’’. Με σαπούνι τρίβουμε όλες τις επιφάνειες, μέσα – έξω, μεσοδακτύλια διαστήματα, νύχια, αντίχειρα και ξεπλένουμε καλά. Εάν δεν έχουμε τη δυνατότητα να πλύνουμε τα χέρια μας για κάποιο λόγο, χρησιμοποιούμε ένα αντισηπτικό μαντιλάκι, με τον ίδιο τρόπο. Αντίστοιχα, αν δεν έχουμε αντισηπτικό μαντιλάκι και έχουμε ένα αντισηπτικό διάλειμμα, χρησιμοποιούμε το αντισηπτικό διάλειμμα με τον ίδιο τρόπο.

β) Αν βγούμε έξω, καλό είναι να χρησιμοποιήσουμε γάντια, τα οποίο πολλοί ξέρουμε πως τα βάζουμε, αλλά πολλοί δεν ξέρουνε πως τα βγάζουμε. Το γάντι το τραβάμε από την εσω-επιφάνεια, το γυρίζουμε ανάποδα και το πετάμε.

γ) Μασκούλα, αν χρειαστεί να χρησιμοποιήσουμε, πάλι δείχνουμε στα παιδιά μας πως την φοράμε. Τη φοράμε εφαρμόζοντας καλά στη μύτη μας (το σιδεράκι που έχει για να σφίγγει, εφαρμόζουμε καλά στ’ αυτιά μας, καλύπτει όλη τη μύτη και όλο το στόμα. Μετά τη βγάζουμε από το πλάι και κατευθείαν την πετάμε. Δεν την ξαναχρησιμοποιούμε. Δεν τη βάζουμε στο λαιμό μας σαν κολιέ.

Αυτά τα λέμε στα παιδιά μας κάθε μέρα.

δ) Αν χρειαστεί να βήξουμε ή να φτερνιστούμε, αυτό θα το κάνουμε σε ένα καθαρό χαρτομάντηλο, το οποίο πάλι θα πετάξουμε ή αν δεν υπάρχει χαρτομάντιλο θα το κάνουμε στον αγκώνα μας. Ποτέ στο χέρι μας.

Εμείς, από πλευράς μας εννοείται ότι:

α) Αερίζουμε το χώρο τακτικά

β) Καθαρίζουμε πολύ καλά και σχολαστικά τις επιφάνειες. Μπορεί και το παιδάκι σας να σας βοηθήσει σ’ αυτή τη διαδικασία, βάζοντάς του όχι απαραίτητα κάποιο απολυμαντικό, αλλά ξύδι και νερό και μαθαίνοντάς του, όμορφα, να καθαρίζει τις επιφάνειες. Οπότε το παιδάκι σας θα γίνει μέρος αυτής της ρουτίνας και θα μάθει, πλέον, να σκέφτεται και να πράττει σιγά – σιγά μόνο του.

γ)  Επανάληψη μήτηρ μαθήσεως. Τα λέτε, τα επαναλαμβάνετε ήρεμα και μεθοδικά κάθε μέρα.

Θα ήθελα να κλείσω μ’ ένα μήνυμα, γιατί πολλές φορές, οι μαμάδες πελαγώνουμε στο «τι θα το κάνω το παιδί όλη μέρα», «δεν έμαθε αρκετά πράγματα», «έμεινε πίσω το σχολείο». Θα ήθελα να σας πω ότι, ειδικά όσες δεν είστε δασκάλες ή παιδαγωγοί, δεν πειράζει αν αυτό το διάστημα το παιδάκι σας δεν μάθει τέλεια την προπαίδεια ή δεν διευρύνει το λεξιλόγιό τους στα αγγλικά. Σημασία έχει να παραμείνει το παιδάκι σωματικά και ψυχικά υγειές αυτό το διάστημα. Αυτό θα έπρεπε να είναι το κύριο μέλημά σας. Αυτά, λοιπόν, εισαγωγικά, σίγουρα είναι πολλά πράγματα που δεν έχουμε πει και φαντάζομαι ότι θα προκύψουν από τις ερωτήσεις σας. Θα ήθελα ένα λεπτάκι για να οργανώσουμε λίγο τις ερωτήσεις και ν’ αρχίσουμε να τις απαντάμε σιγά – σιγά.